Izba Regionalna w Jaśkowicach
Słowo izba w języku staropolskim wymawiane było, jako „istba”. Tak nazywano kiedyś całą wiejską chatę, która w rzeczywistości składała się najczęściej tylko z jednej izby. Miało to miejsce wówczas, kiedy to była chata uboga, a takich na dawnej polskiej wsi było najwięcej.
W drugiej połowie XX wieku pojawiło się pojęcie Izba Regionalna. Izby regionalne są to pomieszczenia, których wystrój i wyposażenie, ma nawiązywać do dawnych sposobów życia na wsi oraz obrzędów i tradycji, występujących w jakimś środowisku. W nich gromadzi się pamiątki, dokumenty i wszelkiego rodzaju przedmioty zabytkowe, które są związane z przeszłością danej miejscowości i jej najbliższej okolicy.
Jesteśmy w Jaśkowicach, niedaleko Krakowa. Od bardzo dawnych czasów ludność żyjącą w odległości kilkudziesięciu kilometrów od tego miasta, nazywa się Krakowiakami. Znakomity etnograf, profesor Seweryn Udziela twierdził, że orientując się w kierunku południowym, Krakowiacy zamieszkują tereny po drogę biegnącą z Bielska Białej do Krakowa przez Wadowice i Kalwarię Zebrzydowską. W ten sposób określał umowną granicę między Krakowiakami a góralami. Wskazywał też na to, że od strony zachodniej Krakowiacy stykają się ze Ślązakami zaś od wschodu z Sandomierzanami. Za północną granicę obszarów zasiedlanych przez Krakowiaków, Seweryn Udziela uważał umowną linię, biegnącą od Częstochowy w kierunku terenów, położonych nieco na południe od Kielc.
Seweryn Udziela żył w latach 1857 - 1937. Oglądał więc swoimi oczami wioski takie, w jakich żyli nasi dziadkowie i pradziadkowie. Pisał między innymi, że wsie Krakowiaków przeważnie tonęły w zieleni, tkwiąc między niezliczoną ilością drzew, zazwyczaj wierzb, lip, topoli. Nie brakowało tam również i owocowych sadów. Między drzewami mieściły się niskie, drewniane chaty z małymi, skierowanymi zazwyczaj na południe okienkami i pokryte strzechą. Taka chata, zwana zazwyczaj chałupą lub tak, jak w naszym regionie po prostu „chałpą” albo „chołpą,” była najczęściej w środku przedzielona sienią, do której się wchodziło „z pola”, przekraczając wysoki próg. W sieni była drabina na strych, czyli „na górę”. Umieszczano tam również żarna do mielenia zboża oraz niektóre rolnicze narzędzia na przykład kosę, sierp, kopaczkę, grabie. W sieni były też często metalowe drzwiczki, zamykające otwór chlebowego pieca. Po jednej stronie sieni była mieszkalna izba, po drugiej komora. Z tyłu za tymi pomieszczeniami, mieściła się stajnia. Było to wówczas czymś zwyczajnym, że ludzie pod jednym dachem, żyli ze zwierzętami. Tak było najczęściej, chociaż u bogatszych gospodarzy pomieszczeń w chałupie było nieraz więcej a zdarzało się też, że i stajnia mieściła się w osobnym budynku. W dawnej chłopskiej izbie stały przeważnie łóżka, kołyska, stół, ława, skrzynia, stołki. Na ścianie zawieszona była szafeczka na naczynia. Wzdłuż całej jednej ściany pod powałą, wisiały święte obrazy. Łóżka były wysoko wysłane pierzynami i poduszkami. Podobnie, jak skrzynia, kołyska czy też szafka na naczynia, bywały szczególnie u bogatszych gospodarzy, pomalowane w barwne kwiaty. Codzienne ubrania wisiały na ścianie, często nad łóżkami. Podłogę stanowiła mocno ubita, gliniana polepa. I był jeszcze potężny zazwyczaj, wylepiony gliną piec, który zajmował nieraz i czwartą część powierzchni całego tego mieszkalnego pomieszczenia. Zboże, faski z mąką, beczki z kiszoną kapustą, słoninę, sadło przechowywano w komorze, gdzie nieraz upychano również po kątach rozmaite drobiazgi i przedmioty niezbędne w gospodarstwie.
(autor: Wiesław Czubaj )
Regulamin korzystania z Izby Regionalnej
Godziny otwarcia Izby Regionalnej:
Wtorek 17.00 - 18.00*
Czwartek 17.00 - 18.00*
W pozostałych dniach tygodnia według potrzeb po uzgodnieniu z dyrektorem szkoły.
* Izba regionalna czynna jest w czasie roku szkolnego od 1 września do końca roku szkolnego za wyjątkiem przerw świątecznych i ferii.
Materiał opracowany przez stowarzyszenie Jaśkowice – Nasza Przyszłość. Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Materiał współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 19. LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
