W połowie 1944 roku na skutek sytuacji na froncie w Sztabie Generalnym wojsk lądowych armii niemieckiej (OKH) podjęto decyzję o budowie pozycji obronnych (niem. Stellung) opartych na fortyfikacjach polowych. Pozycje obronne składały się z szeregu linii usytuowanych w przybliżeniu „południkowo” (budowanych z północy na południe) w odległościach około kilkudziesięciu kilometrów od siebie.
Poszczególne linie nosiły oznaczenia literowe, (począwszy od ‘a’) niekiedy – w przypadku linii rozgałęziających się – dodatkowo uzupełnione cyfrą (np. OKH Stellung a-1, a-2, b-2 …). Fragment jednej z takich linii, noszącej oznaczenie ‘b-1’ przebiega przez miejscowości należące do gminy Zabierzów. Fortyfikacje polowe (okopy, stanowiska strzeleckie, polowe stanowiska artylerii, rowy przeciwpancerne, schrony drewniano-ziemne, itp.) były w kluczowych miejscach pozycji (np. przy ważnych szlakach komunikacyjnych) wzmacniane standardowymi obiektami żelbetowymi – potocznie zwanymi ‘bunkrami’. Na terenie gminy Zabierzów zachowały się 22 tego typu obiekty. Niestety nie wszystkie są dostępne: część znajduje się na terenach prywatnych, część została przykryta ziemią i przez to jest niedostępna. Nie mniej jednak kilka obiektów wartych jest odwiedzenia i zapoznania się z ich budową.
Dostępne obiekty możemy podzielić na trzy grupy związane z ich lokalizacją oraz podmiotami, które zajmują się ich rewitalizacją:
- Grupa schronów zbudowanych w Rudawie przy drodze do Brzezinki.
- Grupa schronów po prawej i lewej stronie drogi Kraków-Trzebinia (nr79) na wysokości m. Młynka i przysiółka Rudawy zwanego Werbownią.
- Grupa schronów położonych na wzgórzu w północnej części Nielepic (na granicy z Rudawą)
Stowarzyszenia opiekujące się obiektami w poszczególnych grupach zapraszają do ich odwiedzenia!
MSMH Rawelin:
Od 2007 roku Małopolskie Stowarzyszenie Miłośników Historii „Rawelin” opiekuje się dwoma schronami biernymi typu Regelbau 668 ze stanowiskiem dla karabinu maszynowego Ringstand 58c. Prace Stowarzyszenie zmierzają do zabezpieczenia obiektów, przywrócenia ich stanu z przełomu 1944/45 roku a przede wszystkim ich promocję poprzez udostępnianie szerszej publiczności.
Schron położony w miejscowości Młynka jest otwarty i powszechnie dostępny. Jego otoczenie oraz wnętrze zostało uprzątnięte i można go bezpiecznie zwiedzać. Drugi schron znajduje się na terenie miejscowości Rudawa ul. Dunajewskiego. Udostępniony jest do zwiedzania od maja do października w każdą drugą sobotę miesiąca w godzinach 10-14. W schronie można zobaczyć częściowo odtworzone wyposażenie, a także wystawę poświęconą niemieckim fortyfikacją z okresu II wojny światowej na terenie gminy Zabierzów.
Nasze działania na terenie Gminy promowaliśmy dotychczas podczas I Pikniku Fortecznego oraz w trakcie ubiegłorocznego Rajdu „Śladami II wojny światowej”. W tym roku, w październiku będzie miała miejsce II edycja pikniku, na którą serdecznie zapraszamy.
MSMH Rawelin
SPN „Nasze Nielepice”
Prace przy grupie czterech schronów położonych na malowniczym wzgórzu (280 m n.p.m.) w Nielepicach, tuż przy granicy z Rudawą, prowadzone są od roku 2007. Wtedy to grupa lokalnych pasjonatów rozpoczęła wstępne prace porządkowe. W następnych latach prace przybierały na intensywności i skupiały coraz większą liczbę osób chętnych do pomocy. Na początku 2010 roku grupa ta uzyskała wpis do KRS formalizując w ten sposób swoje działania. Powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Nielepic „Nasze Nielepice”, które za jeden z głównych celów stawia sobie stworzenie na terenie wokół schronów „Parku fortecznego” wraz z obiektami udostępnionymi do zwiedzania. Obecnie w otoczeniu schronów trwają intensywne prace porządkowe przy zagospodarowaniu zieleni i odsłonięciu poszczególnych obiektów.
W grupie zachowanych obiektów znajdują się:
- dwa schrony do ognia okrężnego typu Ringstand 58c potocznie zwane „Tobrukami”. Są to najlepiej zachowane i najlepiej „wyeksponowane” schrony tego typu na terenie gminy Zabierzów (lok. GPS: N50.06.43.63 E19.42.12.42)
- położony w głębokim wykopie, wykutym w skale wapiennej, schron dla drużyny piechoty Regelbau 668 – wersja z pancerzem peryskopu. Ze stropu schronu rozciąga się wspaniały widok na całą okolicę od Zabierzowa, przez pasmo Dolinek Jurajskich do Krzeszowic (lok. GPS: N50.06.42.83 E19.42.12.09)
- zbudowany na wschodnim stoku wzgórza kolejny schron typu Regelbau 668. Jako jedyny w okolicach Rudawy posiada interesujące rozwiązanie wejścia do wnętrza w postaci „wypustu” wysuniętego poza ścianę tylną obiektu (standardowe rozwiązanie to ściana tylna w jednej płaszczyźnie). Schron zachowany w doskonałym stanie, choć w chwili obecnej częściowo zasypany ziemią – wnętrze z tego powodu jest niedostępne (lok. GPS: N50.06.41.61 E19.42.14.58).
Wszystkie powyższe schrony są na terenie ogólno dostępnym, więc można je oglądać bez większych przeszkód. W sezonie od maja do października, w soboty, w otoczeniu schronów jak i przy samych schronach prace prowadzą członkowie Stowarzyszenia „Nasze Nielepice”, którzy chętnie udzielą Państwu informacji na ich temat oraz oprowadzą po okolicznych obiektach. Przy schronach w czasie prac dostępne będą materiały informacyjne oraz okolicznościowe pocztówki „forteczne”.
Osoby chętne do pomocy w pracach, zwłaszcza na tym etapie: odkrywania na nowo tych obiektów (w większości wnętrza były niedostępne przez ostatnie kilkadziesiąt lat) zapraszamy do pomocy.
Kontakt w sprawie prac i możliwości zwiedzania: Jacek Stefański – mail:jacek_stefan@poczta.onet.pl lub Katarzyna Zając – mail:ladydragon5@wp.pl
Zapraszamy!
SPN „Nasze Nielepice”
K&J Paintball ATV
Interesująca grupa trzech schronów zachowała się po północnej stronie drogi nr 79, w niewielkim zagajniku górującym nad okolicą w przysiółku Rudawy zwanym Werbownią. Znajduje się na terenie prywatnym, na którym firma K&J Paintball – ATV urządziła tor quadowo/motocrossowy oraz pole do gry w paintball. Schrony znajdują się w zachodniej części tego terenu i od roku 2009 prowadzone są przy nich prace porządkowe. Obecnie schrony zostały odsłonięte przez usunięcie roślinności inwazyjnej i przygotowywane są do dalszych prac rewitalizacyjnych.
W skład grupy wchodzą:
- Schron dla drużyny piechoty Regelbau 668, wersja z kompletnie zachowanym pancerzem peryskopu (lok. GPS: N50.06.56.15 E19.41.55.35).
- Schron bierny Regelbau 701 stanowiący ukrycie dla armaty przeciwpancernej. Znajduje się kilkanaście metrów na zachód od Regelbau 668. Zachowany w doskonałym stanie wart jest zobaczenia, ponieważ jest jedynym obiektem (spośród trzech zbudowanych na pozycjach obronnych w okolicach Rudawy) w pełni dostępnym (również wnętrze). W terenie czytelne są zarysy stanowiska armaty i stanowisk obrony dla piechoty. Schron posiada dobrze zachowane deskowanie przeciwodpryskowe stropu. Obiekt znajduje się w wykopie ziemnym.
- Schron bojowy Ringstand 58c „Tobruk”. Zbudowany został kilkanaście metrów na południe od schronu Regelbau 701. Jego głównym zadaniem była obrona grupy schronów biernych. Obecnie jest trudny do odnalezienia w terenie, ponieważ jest praktycznie cały obsypany ziemią i porośnięty trawą (lok. GPS: N50.06.57.02 E19.41.52.87)
Dzierżawca terenu: firma K&J Paintball – ATV zaprasza serdecznie do odwiedzenia tych interesujących obiektów oraz skorzystania ze swojej oferty organizacji imprez i pikników integracyjnych z zastosowaniem quadów oraz paintballa, a także organizacji gier i wypożyczalni quadów dla klientów indywidualnych.
Teren dostępny jest w okresie maj – wrzesień w soboty, niedziele i święta w godzinach od 10.00 – 17.00, w sezonie wakacyjnym (koniec czerwca – początek września) codziennie w godzinach od 10.00 do 18.00.
Z powodu dostępności tego terenu dla odwiedzających i turystów w sezonie od czerwca do września w zabudowaniach przy parkingu toru zorganizowane zostanie przez firmę K&J Paintball – ATV oraz Stowarzyszenie „Nasze Nielepice” niewielkie centrum informacyjne o obiektach fortecznych w okolicach Rudawy. Dostępne będą plakaty, informatory, mapki, foldery i pocztówki o tematyce fortecznej, a dla najmłodszych zwiedzających przygotujemy modele (w skali 1:72) fortyfikacji występujących na liniach OKH.
Józef Nowak – K&J Paintball ATV.
źródło: Urząd Gminy Zabierzów
