Mogilany położone są na grzbiecie tzw. „mogilańskiej góry”, która osiąga wysokość 404 m n.p.m. i jest najwyższym wzniesieniem tej części Płaskowyżu Świątnickiego wchodzącego w skład Pogórza Wielickiego. Ze szczytu Mogilańskiej Góry, zaledwie 5 km od granic Krakowa, podziwiać można wspaniałą panoramę gór od Masywu Babiej Góry poprzez Beskid Wyspowy, Gorce, Tatry, aż po Beskid Sądecki. Z drugiej strony zachwyca widok na Kraków. Przez gminę Mogilany przebiega droga krajowa nr 7 znana jako „Zakopianka”.
Rys historyczny
Bliskość stolicy sprawiała, że do końca XII w. stacjonowała tu straż królewska, a wiodący tędy szlak na Węgry i dalej na południe Europy, powodował, że właśnie to miejsce możni wybierali na swoje siedziby. Przez wieki ukuło się nawet powiedzenie: „Kto ma Chrobiel, Mogilany, ten się liczy między pany”. Ponad 300 lat (1243-1560) Mogilany podlegały zakonowi Cystersów. To im Mogilanie zawdzięczają pierwszy drewniany kościół oraz powołanie samodzielnej parafii. Potem dobra często zmieniały właścicieli, jednak na uwagę zasługuje Wawrzyniec Spytko Jordan, wojewoda sandomierski. Zauroczony Mogilanami, wzniósł tu w latach 1560-1567 ogromny drewniany pałac renesansowy, przy budowie którego zatrudniony był architekt z Włoch Bartolome Ridolfi. Spytko Jordan znany był jako mecenas sztuki, literatury i nauki. W mogilańskim pałacu gościł m.in. Mikołaja Reja, publicystę Stanisława Orzechowskiego, a także znanego wówczas drukarza Macieja Wierzbiętę. Niestety, z dzieła Spytka pozostały do dziś tylko fragmenty renesansowego parku i przepiękna aleja grabowa. Po jego śmierci dobra mogilańskie przechodziły w różne ręce. I tak na przykład Mikołaj Borek w 1604 r. ufundował istniejący po dziś dzień kościół, który stanął na miejscu drewnianego. Ważnym wydarzeniem w życiu mieszkańców Mogilan był najazd szwedzki w 1655 r. Król Karol X Gustaw wyprawił swego generała Roberta Douglasa na Lanckoronę. Ten wybrał drogę właśnie przez Mogilany. Kiedy wracał, został zaatakowany przez uzbrojonych w siekiery i kosy chłopów pod dowództwem pułkownika Pawła Cellariego. Gdy przybyły szwedzkie posiłki, chłopi zostali pobici, a Mogilany i Głogoczów spalone. Wówczas zaczęła się dla Mogilan epoka upadku zakończona za czasów Stefana Jordana, kiedy majątek został zlicytowany. Przechodził on przez ręce Massalskich, Potockich, Lubomirskich, Taszyckich
i Tarlów. W 1772 r. teren zajęły wojska austriackie. W 1802 r. Mogilany kupił Józef Nowina Konopka.
W rękach Konopków znajdowały się one do wybuchu II wojny światowej i ten czas był czasem zmian. Przebudowano dwór, szkoła parafialna zmieniła się w szkołę ludową, założono Ochotniczą Straż Pożarną, Kółko Rolnicze, Spółkę Oszczędnościową. Niezwykle aktywnym członkiem rodu Konopków był potomek tamtego Józefa, również Józef. Napisał monografię Mogilan, z jego inicjatywy powstała fabryka maszyn i narzędzi rolniczych i otwarto urząd pocztowy. W 1905 r. oddano do użytku nową szkołę, która w czasie I wojny światowej służyła jako szpital. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w Mogilanach odbyły się manewry oddziałów strzeleckich Józefa Piłsudskiego. W okresie międzywojennym wybudowano nową remizę strażacką, a w 1932 r. rozpoczęto budowę drogi, tzw. „nowej zakopianki” z Krakowa do Zakopanego. Druga wojna światowa przyniosła Mogilanom aresztowania i represje. Po 1945 r. mogilańskie dobra wraz z dworem Konopków przeszły na własność państwa. W budynku podworskim Polski Czerwony Krzyż urządził dom wypoczynkowy dla inwalidów, następnie siedzibę miały tu spółdzielnia gminna i przedszkole. W 1967 r. zniszczony obiekt przekazano Polskiej Akademii Nauk.
W Mogilanach od października 1984 r. działa Zespół Regionalny „Mogilanie” znany nie tylko w gminie, ale również poza granicami kraju. Zespół prezentuje folklor wsi podkrakowskiej, zachowując dawne tradycje, obrzędy i obyczaje.
Zobacz również:
Kościół w Mogilanach (na szlaku sakralnym)
Dwór Konopków w Mogilanach (na szlaku dworów i rodów szlacheckich)
Zespół Regionalny Mogilanie (na szlaku krakowiaków zachodnich)
Rys historyczny
Bliskość stolicy sprawiała, że do końca XII w. stacjonowała tu straż królewska, a wiodący tędy szlak na Węgry i dalej na południe Europy, powodował, że właśnie to miejsce możni wybierali na swoje siedziby. Przez wieki ukuło się nawet powiedzenie: „Kto ma Chrobiel, Mogilany, ten się liczy między pany”. Ponad 300 lat (1243-1560) Mogilany podlegały zakonowi Cystersów. To im Mogilanie zawdzięczają pierwszy drewniany kościół oraz powołanie samodzielnej parafii. Potem dobra często zmieniały właścicieli, jednak na uwagę zasługuje Wawrzyniec Spytko Jordan, wojewoda sandomierski. Zauroczony Mogilanami, wzniósł tu w latach 1560-1567 ogromny drewniany pałac renesansowy, przy budowie którego zatrudniony był architekt z Włoch Bartolome Ridolfi. Spytko Jordan znany był jako mecenas sztuki, literatury i nauki. W mogilańskim pałacu gościł m.in. Mikołaja Reja, publicystę Stanisława Orzechowskiego, a także znanego wówczas drukarza Macieja Wierzbiętę. Niestety, z dzieła Spytka pozostały do dziś tylko fragmenty renesansowego parku i przepiękna aleja grabowa. Po jego śmierci dobra mogilańskie przechodziły w różne ręce. I tak na przykład Mikołaj Borek w 1604 r. ufundował istniejący po dziś dzień kościół, który stanął na miejscu drewnianego. Ważnym wydarzeniem w życiu mieszkańców Mogilan był najazd szwedzki w 1655 r. Król Karol X Gustaw wyprawił swego generała Roberta Douglasa na Lanckoronę. Ten wybrał drogę właśnie przez Mogilany. Kiedy wracał, został zaatakowany przez uzbrojonych w siekiery i kosy chłopów pod dowództwem pułkownika Pawła Cellariego. Gdy przybyły szwedzkie posiłki, chłopi zostali pobici, a Mogilany i Głogoczów spalone. Wówczas zaczęła się dla Mogilan epoka upadku zakończona za czasów Stefana Jordana, kiedy majątek został zlicytowany. Przechodził on przez ręce Massalskich, Potockich, Lubomirskich, Taszyckich
i Tarlów. W 1772 r. teren zajęły wojska austriackie. W 1802 r. Mogilany kupił Józef Nowina Konopka.
W rękach Konopków znajdowały się one do wybuchu II wojny światowej i ten czas był czasem zmian. Przebudowano dwór, szkoła parafialna zmieniła się w szkołę ludową, założono Ochotniczą Straż Pożarną, Kółko Rolnicze, Spółkę Oszczędnościową. Niezwykle aktywnym członkiem rodu Konopków był potomek tamtego Józefa, również Józef. Napisał monografię Mogilan, z jego inicjatywy powstała fabryka maszyn i narzędzi rolniczych i otwarto urząd pocztowy. W 1905 r. oddano do użytku nową szkołę, która w czasie I wojny światowej służyła jako szpital. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej w Mogilanach odbyły się manewry oddziałów strzeleckich Józefa Piłsudskiego. W okresie międzywojennym wybudowano nową remizę strażacką, a w 1932 r. rozpoczęto budowę drogi, tzw. „nowej zakopianki” z Krakowa do Zakopanego. Druga wojna światowa przyniosła Mogilanom aresztowania i represje. Po 1945 r. mogilańskie dobra wraz z dworem Konopków przeszły na własność państwa. W budynku podworskim Polski Czerwony Krzyż urządził dom wypoczynkowy dla inwalidów, następnie siedzibę miały tu spółdzielnia gminna i przedszkole. W 1967 r. zniszczony obiekt przekazano Polskiej Akademii Nauk.
W Mogilanach od października 1984 r. działa Zespół Regionalny „Mogilanie” znany nie tylko w gminie, ale również poza granicami kraju. Zespół prezentuje folklor wsi podkrakowskiej, zachowując dawne tradycje, obrzędy i obyczaje.
Zobacz również:
Kościół w Mogilanach (na szlaku sakralnym)
Dwór Konopków w Mogilanach (na szlaku dworów i rodów szlacheckich)
Zespół Regionalny Mogilanie (na szlaku krakowiaków zachodnich)
